Relatietip: gebruik in je communicatie de xyz-formule!

Relatietip: gebruik in je communicatie de xyz-formule!

Wanneer de onderlinge communicatie niet goed verloopt, kun je elkaar ook niet duidelijk maken wat je graag anders zou willen zien en wat je wilt bereiken. Een succesvolle methode om het gedrag van je partner te wijzigen is de XYZ-formule.

Verwachtingen

Eén van de onderwerpen waar relatietherapie en relatiecoaching zich vaak op richten is ‘verwachtingen’. Wat verwacht men van elkaar, en zijn deze verwachtingen realistisch?

Communicatie

Een ander onderwerp is ‘communicatie’. Ongeacht het doel waaraan wordt gewerkt in de relatietherapie, zal er altijd veel aandacht worden besteed aan de communicatie. Gedrag is door veel zaken te verklaren zoals iemands persoonlijkheid, stemming, biologische aanleg en bedoeling. De belangrijkste uitlokker van bepaald gedrag is echter interactie, oftewel het reageren op elkaar. Wanneer de onderlinge communicatie niet goed verloopt, kun je elkaar ook niet duidelijk maken wat je graag anders zou willen zien en wat je wilt bereiken.

Communicatie kent twee niveaus: het inhoudsniveau en het betrekkingsniveau. Het inhoudsniveau gaat over wat er letterlijk wordt gezegd. Het betrekkingsniveau gaat meer over de manier waarop iets gezegd wordt, de relatie die je met de ander hebt, en wat je van de ander verwacht. 

Communicatie op betrekkingsniveau is te herkennen aan de non-verbale communicatie, zoals gezichtsuitdrukking en gebaren. Wanneer mensen ruzie hebben richten ze zich vaak op het inhoudsniveau terwijl het eigenlijk om het betrekkingsniveau gaat.

Toen ik relatiecoaching voorstelde, ging mijn lief meteen akkoord. Hij zag net als ik in dat we moesten ingrijpen voor het te laat was.

Relatietip van mediationenscheiding.nl: gebruik in je communicatie de xyz-formule!

De XYZ-formule

Het is niet altijd even makkelijk om te zeggen wat je voelt of denkt. Je kunt bijvoorbeeld bang zijn om je partner te kwetsen en het daardoor maar niet zeggen. Of je zegt het wel maar doet dat te bot. Een leidraad die je kunt gebruiken is de XYZ-formule. De XYZ-formule kan partners helpen om concreet en specifiek te communiceren met elkaar.

X staat voor het gedrag van je partner dat je duidelijk kunt zien of horen.
Y is de situatie waarin het gedrag van je partner plaatsvindt. Dit kan bijvoorbeeld een tijdstip of een plaats zijn.
Z is je emotionele reactie; de gedachte of het gevoel dat het gedrag van je partner veroorzaakt bij je.

Wanneer je wilt dat je partner zijn of haar gedrag verandert, is de XYZ-formule een goede communicatiemethode.
Door X (het gedrag) helder te omschrijven weet je partner duidelijk welk specifiek gedrag jij graag anders zou willen zien.

Door Y (de situatie) te omschrijven krijgt je partner een duidelijker voorbeeld en meer inzicht in de situaties waarin hij/zij dit gedrag vertoont. Daarnaast zorgt het omschrijven van Y ervoor dat je geen ineffectieve communicatie gebruikt door het gebruik van ‘altijd’ of ‘nooit’: bijvoorbeeld “jij doet altijd neerbuigend naar mij”.

Het omschrijven van Z (hoe je je erdoor voelt) zorgt ervoor dat je partner meer begrip krijgt voor hoe hij/zij op je overkomt, en is de belangrijkste motivatie om zijn/haar gedrag te veranderen.

Wat je dus tegen je partner zegt is het volgende: “Wanneer jij X doet in situatie Y voel ik mij Z”. In deze zin zit dus geen expliciet uitgesproken opdracht naar je partner om zijn/haar gedrag te veranderen, want dat zal waarschijnlijk alleen maar verdediging en weerstand oproepen.

Kijk eens naar de volgende zin: “Wanneer jij een uur te laat komt (X: gedrag), terwijl wij een afspraak hebben (Y: situatie), dan voel ik me verdrietig en krijg ik het idee dat jij onze afspraak helemaal niet belangrijk vindt (Z: het gevoel en de gedachte die het bij je veroorzaakt)”.
Deze zin klinkt heel anders dan de zin: “Jij bent altijd te laat!”.

Let daarbij op het volgende:
Dwaal niet van het onderwerp af;
Spreek in de ik-vorm;
Houd het kort en bondig;
Kijk je partner aan als je spreekt;
Spreek op vriendelijke toon, dus niet verwijtend.

Relatietip van mediationenscheiding.nl: gebruik in je communicatie de xyz-formule!

Voorbeeld 1

“Hè, wat zeg je? Hoor je me wel? Je luistert ook nooit naar wat ik te zeggen heb. En jij hoort toch altijd alleen maar wat je zelf wil horen…“

Ik hoor dit soort gesprekken dus geregeld. Zeker in het begin van mijn mediationtrajecten. Onder die boosheid zit vaak veel verdriet omdat ze zich in de relatie niet gehoord/gezien voelden.

De woorden “altijd” en “nooit” zijn echte dooddoeners. Die woorden schrap ik ook altijd het liefst gelijk uit de woordenschat van ouders.
In plaats daarvan vraag ik ze de XYZ-formule te gebruiken: “toen jij X deed op moment Y voelde ik mij Z.”

Dus in plaats van:
“Je laat mij toch nooit uitpraten!”

Wordt het dan:
” Toen jij mij lachend in de rede viel (X: gedrag) tijdens ons gesprek met de hypotheekverstrekker (Y: situatie) voelde ik mij echt niet serieus genomen en gekleineerd (Z: het gevoel en de gedachte die het bij je veroorzaakt)”.

Grote kans dat op de eerste zin een reactie komt van “Oh daar gaan we weer!” of “Ja natuurlijk, het ligt altijd aan mij.” etc. etc..

Een reactie op de tweede zin zal er anders uitzien. Wellicht meer iets in de trant van: “Oh dat was niet mijn bedoeling” of “Ik wist niet dat je dat zo ervaren had”. De reactie is in ieder geval milder, de-escalerend.

Als je kan benoemen wat iets met jóu doet in plaats van iets over de ander te zeggen, maak je moeilijke dingen makkelijker bespreekbaar zonder gelijk in het conflict te schieten.

Voorbeeld 2

Je komt thuis van je werk en je treft je partner luierend op de bank aan. Je wil gaan koken maar de koelkast is leeg, terwijl er was afgesproken dat je partner de boodschappen zou doen. Hoe kun je dat het beste verwoorden? Op de XYZ manier kan het er als volgt uit zien:

‘Ik dacht dat we hadden afgesproken dat jij vandaag de boodschappen zou doen (Y: situatie). Dat je dat niet hebt gedaan (X: gedrag), geeft me het gevoel dat ik er alleen voor sta in het huishouden. Daar word ik boos en verdrietig van (Z: het gevoel en de gedachte die het bij je veroorzaakt).’

Voorbeeld 3

Ineke: “Peter, vergeet je straks niet het gras te maaien?”
Peter, die achter de krant zit: “Mmmm.”
Ineke dringt aan: “Nou, ga je straks het gras nog maaien?”
Peter kijkt op van de krant: “Kan dat morgen niet?”
Ineke, nu behoorlijk geïrriteerd: “Nee, je zou het vorig weekend al doen.”
Peter rolt met zijn ogen en mompelt: “Jaja.” Hij blijft de krant lezen.
Ineke: “Ik sta hier ook overal alleen voor!”
Boos loopt ze naar de schuur en haalt de grasmaaier tevoorschijn. Ze doet het zelf wel! Als ze het ding niet aan de praat krijgt, komt Peter aanlopen. “Dat moet niet zo!” roept hij. “Laat mij dat maar doen!” Ze zijn nu allebei woedend.

Bekend patroon, zo’n escalatie?

Zo had Ineke kunnen zeggen: “Dat je het gras niet hebt gemaaid (X: gedrag) vorig weekend (Y: situatie), geeft me het gevoel dat je mijn wensen niet belangrijk vindt. Daar word ik verdrietig van (Z: het gevoel en de gedachte die het bij je veroorzaakt).” Dit leidt tot meer begrip, met als gevolg een betere uitkomst van het gesprek. Voorwaarde is wel dat de partners goed naar elkaar luisteren. Dat betekent dat ze elkaar laten uitpraten, een oplettende lichaamshouding aannemen, zich in elkaar verplaatsen, en laten weten de ander te begrijpen.

Beter met emoties omgaan – die van jezelf én die van je partner – is helaas vaak makkelijker gezegd dan gedaan. De meeste mensen voelen conflicten over onbenulligheden namelijk niet aankomen. Voor je het weet zit je er middenin. Maar je kunt die vervelende ‘ruzies om niks’ wel vóór zijn. Zit je iets dwars, maak dan een afspraak voor een gesprek met je partner. Zeg bijvoorbeeld: “Ik wil iets met je bespreken, wanneer zullen we dat doen?”

Een wereld van verschil als de communicatie concreet en persoonlijk is i.p.v. algemeen en verwijtend!
Herken je dat?

Relatietip van mediationenscheiding.nl: gebruik in je communicatie de xyz-formule!

De XYZ-formule oefenen

Misschien lijkt het moeilijk om in de dagelijkse praktijk de xyz-formule te gebruiken. Maar na een paar bijeenkomsten en thuis zelf oefenen met zijn tweeën, heb je dit meestal al snel onder de knie en gebruiken jullie dit al min of meer ‘automatisch’.

Vaak zet dit ook de deur open om ‘moeilijke’ gespreksonderwerpen samen te bespreken. Dit gaat nu veel gemakkelijker omdat je partner beter weet hoe hij/zij hiermee om moet gaan en rekening houdt met je gevoelens. Er is meer begrip en geduld om naar de ander te luisteren. En is er meer betrokkenheid, meer gevoel in het gesprek.

Wil je hulp?

Wil je hulp van onze relatietherapeut / psycholoog om de XYZ-formule te leren en toe te passen in de praktijk? Om samen zonder conflicten de moeilijkste onderwerpen met elkaar te kunnen bespreken? Bel dan voor meer informatie of kennismakingsafspraak rechtstreeks naar Jan Goetheer via 06 2128 0000.

Jan is als psycholoog betrokken, empathisch en niet-veroordelend, maar kan ook confronteren waar nodig, om je verder op weg te helpen. Jan is praktisch, doelgericht en gaat snel naar de kern van het probleem. Samen met jou / jullie zoekt Jan de juiste route naar herstel. De basis van zijn therapieën is cognitieve gedragstherapie, welke wetenschappelijk bewezen één van de meeste effectieve therapieën is.
In zijn relatie-therapie of relatie-coaching gebruikt Jan het beste uit deze succesvolle methoden:
• ACT (Acceptance and Commitment Therapy), • IBCT relatietherapie (Integrative Behavioral Couple Therapy), • EFT-methode (Emotionally Focused Couple Therapy), • EFIT-methode (EFT for Individuals) en • ‘systeemgerichte’ relatietherapie.
Zijn behandelingen zijn op maat; samen met Jan bepaal je de route naar je herstel. Afgestemd op je eigen specifieke situatie.

Vragen? Neem gerust contact met ons op!

Wil je meer weten over communicatie in je relatie, relatiecoaching, relatietherapie of mediation?
Heb je vragen of wil je een vrijblijvende afspraak maken? Bel of whatsapp onze jurist/psycholoog Jan Goetheer dan rechtstreeks via 06 2128 0000 of 030 205 6666 of neem contact met ons op via ons contactformulier.